Lukić, Aleksandar (2022) Srpski republikanci o stvaranju Druge poljske republike. In: Jugoslavija i Poljska: veze i međusobni odnosi u XX veku: međunarodni tematski zbornik radova. Institut za savremenu istoriju, Beograd, pp. 29-44. ISBN 978-86-7403-261-9

Full text not available from this repository.

Abstract

Od osnivanja Jugoslovenske republikanske stranke januara 1920. godine u Beogradu srpski republikanci su bili suočeni sa malom podrškom stanovnika jugoslovenske monarhije. Izbori za Konstituantu od 20. novembra 1920. godine su pokazali da su imali da računaju na dugu i surovu borbu za omasovljenje partije (osvojili su svega tri poslanička mesta u parlamentu koji je brojao preko 220 narodnih izabranika), u šarenolikom i surovom političkom životu prve samostalne države jugoslovenskih naroda. Dobrom delu jugoslovenskih stanovnika početkom zajedničkog političkog života 1918. godine, posebno onom iz „pasivnih“ (nerazvijenih) krajeva nove države, republikanske ideje nisu bile ni poznate. Pritom je monarhija Karađorđevića izašla kao pobednik iz Velikog rata, što sve nije obećavalo brzu pobedu ideja za koje su se zalagali srpski republikanci. U nastupajućoj borbi za širenje republikanskih ideja borili su se govorima, javnim predavanjima, stranačkim konferencijama, štampom i periodikom. Ukazivali su na činjenicu da je republika bila stara ideja političkog uređenja države, da je kao takva dugo postojala u mnogim državama tokom duge istorije političkog organizovanja čovečanstva, te na činjenicu da je u novonastalim geopolitičkim okolnostima u nezanemarljivom broju evropskih država došlo do prelaska sa monarhijskog uređenja na republikansko, ili da su pojedine nove države bile osnovane kao republike. Između ostalih, potencijalnim pristalicama i glasačima kao primer su navodili ponovno uspostavljanje velike poljske države, koja je voljom velikih sila nakon viševekovnog nepostojanja, vaskrsla 1918–1921. godine u vidu Druge poljske republike. Uspehe Poljaka u ponovnom uspostavljanju samostalne države pripisivali su njihovoj opredeljenosti za republikansko uređenje države, koje je idejama republikanske demokratije mobilisalo poljski narod u jedinstvenu nacionalnu celinu odlučnu da se neustrašivo i bez uzmicanja bori za samostalnost i slobodu, čak i protiv opasnog protivnika oličenog u velikom boljševičkom Sovjetskom savezu (SSSR). Iako rat između dveju velikih republika načelno nisu odobravali, te su povremeno vrlo kritički se osvrtali na razloge zbog kojih su Poljaci vodili borbu protiv boljševika, srpski republikanci nisu mogli da ne priznaju pravo poljske republike da se odupre strahovitom napadu Sovjeta od jula 1920. godine, kada su nakon par meseci boljševici skoro osvojili Varšavu, prestonicu Poljske. U članku će biti prikazani pogledi srpskih republikanaca na stvaranje Druge poljske republike i njeno uređenje, s osvrtom na njihove stavove i ocene poljsko-ruskog rata 1919–1921. godine. Rad je nastao na osnovu štampe, periodike i relevantne istoriografske literature.

Item Type:	Book Section
Additional Information:	DOI: 10.29362/2022.2619.luk.29-44
Keywords:	Poljska, Rusija, boljševici, srpski republikanci, republika, revolucija, Prvi svetski rat, boljševičko-poljski rat, Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca
Subjects:	D History General and Old World > DA Great Britain > DAW Central Europe D History General and Old World > DR Balkan Peninsula
Depositing User:	Users 5 not found.
Date Deposited:	11 Aug 2023 22:07
Last Modified:	11 Aug 2023 22:07
URI:	http://inisdr.bg.ac.rs/id/eprint/288

Actions (login required)

View Item